Gemeenten zijn volop bezig met de voorbereidingen op de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober. Volgens de Kieswet moeten álle stembureaus toegankelijk zijn voor mensen met een fysieke beperking. Toch blijkt in de praktijk dat hoge drempels, zware deuren en smalle doorgangen nog steeds obstakels vormen. De rekenkamer van Utrecht luidde in 2023 al de noodklok. “Iedereen moet zonder beperkingen kunnen stemmen. Dat is een wettelijke eis.”
Taco Nijhoff, beleidsmedewerker van het Solgu, maakt in september een tour door Utrecht met de verantwoordelijk ambtenaar.
Dat lang niet 100% van de stemlocaties toegankelijk zijn is al langer bekend. Sterker nog: bij de verkiezingen van 2023 was in Utrecht 60 procent van de onderzochte stembureaus niet zelfstandig toegankelijk, een stijging ten opzichte van 2019.
Op basis van de landelijke criteria voor integrale toegankelijkheid worden de stembureaus gecheckt. Daarbij gaat het om zelfstandigheid: van de weg tot in het stemhokje moeten kiezers zonder hulp hun stem kunnen uitbrengen. De grootste knelpunten zijn te hoge drempels, te smalle of zware deuren en losliggende matten. Volledig rolstoeltoegankelijke toiletten en een permanente gehandicaptenparkeerplaats dichtbij, zijn in Utrecht nog te vaak een uitzondering.
Volgens Paul Venhoeven, voorzitter van de Rekenkamer Utrecht, hadden veel problemen eenvoudig voorkomen kunnen worden. “Een deur openzetten of een tapijt oprollen kan al een groot verschil maken.”
Daarnaast worden inwoners vaak verkeerd geïnformeerd. Zo meldde de gemeente Utrecht in 2023 dat 95 procent van de stembureaus toegankelijk was, terwijl de rekenkamer slechts 40 procent daadwerkelijk geschikt achtte.
Concrete stappen
De Rekenkamer Utrecht adviseerde de gemeente daarom om snel werk te maken van verbeteringen. Begin met gemeentelijke panden en pak de meest voorkomende knelpunten aan. Ook moet de informatievoorziening eerlijker. De gemeente dient volgens de Rekenkamer helder aan te geven welke locaties wel en niet volledig toegankelijk zijn.
In Utrecht wordt daarnaast geadviseerd om op verkiezingsdagen steekproeven te doen en tijdelijke maatregelen – zoals drempelhulpen – te controleren.
Reactie gemeente
Utrecht erkent de problemen, maar wijst op de afhankelijkheid van gebouweigenaren en een beperkt budget. Inmiddels is het gelukt om 10 locaties geheel toegankelijk te maken, per wijk één. Plus een toegankelijke reserve locatie dus in totaal 20 locaties.
Democratische verplichting
Voor belangenorganisaties zoals Solgu, die zich in Utrecht inzetten voor mensen met een beperking, is het onverteerbaar dat bijna tien jaar na ratificatie van het VN-verdrag de situatie niet verbeterd is. Directeur Annelies de Jong: “Zolang niet iedereen zelfstandig kan stemmen, kun je niet spreken van een goed functionerende democratie.”
Of alle stembureaus tegen de verkiezingen van oktober daadwerkelijk toegankelijk zullen zijn, blijft vooralsnog onzeker. De rekenkamers zien de naderende stembusgang echter als een kans om intenties om te zetten in concrete verbeteringen.